مهر بررسی كرد؛
پشتیبانی از بومی سازی تجهیزات شبكه ملی در ابهام
به گزارش بی بی سرور بومی سازی تجهیزات در ارتباط با زیرساخت های شبکه ملی اطلاعات به رغم تاکید بر شعارهای جهش تولید و تولید، پشتیبانی ها، مانع زدایی روال خوبی را طی نکرده و دستگاههای مسئول کوتاهی کاری می کنند.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ معصومه بخشی پور: بومی سازی تجهیزات در زیرساخت های شبکه ملی اطلاعات یکی از الزاماتی است که در سند اقدامات عملیاتی شبکه ملی اطلاعات مصوب شورای عالی فضای مجازی بر آن تاکید گردیده است. به نحوی که طبق بند ۲۰ این مصوبه مصون سازی، کاهش لطمه پذیری، افزایش پایداری و تاب آوری امنیتی شبکه ملی اطلاعات، بدون اتکا به خدمات خارجی الزامی است. از طرف دیگر در بندهای ۲۳ و ۲۴ این مصوبه نیز «رشد بومی سازی تجهیزات شبکه» به میزان ۱۰ درصد سالیانه برمبنای اولویت های تعیین شده مرکز ملی فضای مجازی و نیز «بومی سازی سامانه های امنیتی مورد نیاز شبکه ملی به میزان ۱۰۰ درصد» تا سال ۱۴۰۴ تکلیف شده است. این تأکیدات در کنار نامگذاری سالهای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ در جهت تحقق «جهش تولید» و «تولید، پشتیبانی ها، مانع زدایی»، افزایش تولیدات داخلی را در حوزه زیرساخت های شبکه ارتباطی کشور، مورد مطالبه قرار می دهد. بنا بر این این سوال مطرح است که با گذشت بیش از یک دهه از پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات، اکنون وضعیت تجهیزات بومی حوزه ICT چگونه است و آیا مرکز ملی فضای مجازی بعنوان قرارگاه نظارت بر مصوبات شورای عالی فضای مجازی، دراین زمینه بررسی داشته است؟ نقاط قوت و ضعف کشور در بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات کجاست و این که آیا شعار «جهش تولید» در سال ۹۹ در حوزه ICT محقق شده و چه پتانسیل هایی در کشور وجود دارد که می تواند شعار امسال را در این عرصه محقق کند؟ برای پاسخ به این سوالات به سراغ محمدامین احمدلو دبیر کمیسیون بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات در مرکز ملی فضای مجازی رفتیم تا آخرین وضعیت را از زبان وی جویا شویم. وی در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: بومی سازی تجهیزات در رابطه با زیرساخت های شبکه ملی اطلاعات روال خوبی را طی نمی کند چونکه دستگاه های مسئول در این بخش به صورتی کوتاهی می کنند. آمار دقیقی در دست نیست دبیر کمیسیون بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات در تشریح وضعیت تجهیزات به کاررفته در شبکه ملی اطلاعات و اقداماتی که در این کمیسیون جهت بررسی وضعیت تولید داخلی، صورت گرفته است، گفت: در کمیسیون بومی سازی تجهیزات مرکز ملی فضای مجازی، درباره کلیات موضوع بررسی هایی صورت گرفته اما باتوجه به وسعت حوزه ICT این که بخواهیم آماری بدهیم که چه میزان از کل تجهیزات مصرفی در شبکه، بومی است، کار دشواری به نظر می آید. احمدلو اظهار داشت: وزارت ارتباطات متولی اصلی گسترش زیرساخت های شبکه ملی اطلاعات و نیز مصرف کننده اصلی این تجهیزات است و باید دراین زمینه گزارش دهد که چه میزان از تجهیزات بومی در شبکه ملی اطلاعات مورد استفاده قرار گرفته و این تجهیزات شامل چه مواردی است؟ اما تا حالا آمار دقیقی از طرف این وزارتخانه منتشر نشده است. وی با اشاره به این که در سال ۹۸ وزیر ارتباطات در قالب مصاحبه ای اعلام نمود که در حوزه تجهیزات ثابت مخابراتی، ۷۰ درصد خودکفایی و توانایی تولید داخل داریم و در حوزه شبکه سیار این عدد ۳۰ درصد است، اضافه کرد: با این وجود آنچه حائز اهمیت می باشد به میزان استفاده از این توانمندی ها در زیرساخت های شبکه ملی اطلاعات بازمی گردد که این عدد قابل قبول نیست. احمدلو به آمار منتشرشده از طرف شرکت ارتباطات زیرساخت در سال ۹۹ نیز اشاره نمود که گفته شده بود در زمینه تجهیزات اکتیو شبکه که محصولات اصلی هستند ۱۵ درصد از محصولات داخلی استفاده شده و در حوزه تجهیزات پسیو شبکه که شامل تجهیزاتی مانند کابل و رک و کافو می شود این عدد حول و حوش ۷۰ درصد است. وی اظهار داشت: با استناد به این آمارها، حتی با وجود اینکه تجهیزات پسیو شبکه بعد فناورانه ندارند، وزارت ارتباطات تنها از ۷۰ درصد از توان داخلی بهره برده و ۳۰ درصد این شبکه، سهم خارجی ها است. در همین حال در تجهیزات اصلی شبکه که مربوط به تجهیزات انتقال و روترها می شود نیز از تجهیزات بومی فقط ۱۵ درصد استفاده شده است.
بی برنامگی در یک ابرپروژه ملی دبیر کمیسیون بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات در مرکز ملی فضای مجازی اشاره کرد: موضوعی که همیشه مطرح می شود این است که توانمندی داخلی به اندازه سطح نیاز شرکت ارتباطات زیرساخت نبوده است. این ادعا در بخش هایی درست و در بخش هایی صحیح نیست. بغیر از این که توان تولید داخل ما پاسخگوی نیازمندی ها هست یا خیر، نکته حائز اهمیت این است که شبکه ملی اطلاعات بعنوان یک ابرپروژه و با هزینه بیش از چند ده هزار میلیارد تومان، دارای برنامه ریزی دقیقی جهت استفاده از تجهیزات بومی نبوده است. وی اظهار داشت: اگر بازار تجهیزات این شبکه را طی سالهای قبل به سمت تولید داخل شکل می دادیم، به طور قطع اکنون می توانستیم در این عرصه شرکت های بزرگ و تولیدکنندگان قهاری داشته باشیم. پیشبرد نظام مند به مفهوم داشتن یک نقشه راه جامع است که در آن بومی سازی، اولویت ها، نقش ها، زمان بندی ها و اعتبارات لازم دیده شود. اما چنین نقشه راهی اکنون در این بخش وجود ندارد احمدلو تحقق شعار «تولید، پشتیبانی و مانع زدایی ها» را در صنعت مخابرات و ارتباطات نیازمند همکاری چندین دستگاه عنوان نمود و اینطور توضیح داد: دو سند اصلی در رابطه با شبکه ملی اطلاعات در ارتباط با بومی سازی تجهیزات اشارات جدی به این موضو ع دارد. یکی از آنها سند تبیین الزامات و دیگری سند معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات است. در سند تبیین الزامات در ذیل موضوع استقلال شبکه بر یک پیشبرد نظام مند بومی سازی در حوزه تجهیزات شبکه مخابراتی و تجهیزات شبکه ملی اطلاعات تاکید گردیده است. پیشبرد نظام مند به مفهوم داشتن یک نقشه راه جامع است که در آن بومی سازی، اولویت ها، نقش ها، زمان بندی ها و اعتبارات لازم دیده شود. اما چنین نقشه راهی اکنون در این بخش وجود ندارد. متولیان بومی سازی چه کسانی هستند وی ادامه داد: موضوع بعدی این است که در سند معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات مصوب سال ۹۹ بصورت جزئی تر به موضوع بومی سازی پرداخته شده است. در آنجا اشاره شده که ما باید سالانه ۱۰ درصد بومی سازی را ارتقا دهیم و در آنجا تعیین شده که متولیان بومی سازی چه بخش هایی هستند. بگفته احمدلو، مطابق این سند متولیان بومی سازی شبکه ملی اطلاعات، وزارت صنعت و معاونت علمی تعیین شده اند. اما شکل گیری جریان بومی سازی و روند بومی سازی در این پروژه، نیازمند همکاری چند دستگاه دیگر نیز بوده که اصلی ترین آنها وزارت ارتباطات است. چونکه آن دو دستگاه نیازمند این هستند که بدانند چه تجهیزاتی باید بومی سازی شود و مشخصه های فنی تجهیزات چیست. وی اشاره کرد: این کاری است که وزارت ارتباطات بعنوان اصلی ترین متولی این حوزه که گسترش زیرساخت ها را انجام می دهد و بر اپراتورها بوسیله پروانه های صادره نظارت دارد، می تواند انجام دهد. یعنی مشخصه های فنی تجهیزات را برای بومی سازی محصولات اعلام نماید. اما تا حالا چنین نیازمندی هایی اعلام نشده است. دبیر کمیسیون بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات معتقد می باشد که حتی اصلی ترین ابزار برای احصای این نیازمندی ها که مصوبه ۱۶۳ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات در پشتیبانی از صاحبان صنایع است، بیش از یک سالی می شود که توسط وزارت ارتباطات کنار گذاشته شده و اجرای آن پیگیری نمی گردد. این مصوبه که مربوط به سال ۹۲ است رگولاتوری را موظف کرده بود با تشکیل کمیته ای میزان استفاده از تولید داخل را ارزیابی و نیازمندی های تجهیزاتی اپراتورها را اعلام نماید. لیست نیازمندی های تجهیزاتی اعلام نمی شود احمدلو با تاکید بر این که وزارت ارتباطات اصلی ترین نقش آفرینی را در تحقق شعار سال در حوزه تجهیزات ارتباطی و مخابراتی دارد و باید نیازمندی های شبکه و مشخصات فنی آنرا بصورت دقیق منتشر کند، اشاره کرد: اقداماتی که تا حالا انجام شده در حد یک سری عناوین کلی است اما اختلافات بر سر مشخصات فنی است که باید جزییات آن به همراه برنامه زمان بندی منتشر شود تا مشخص باشد که دستگاه های مختلف، اپراتورها و شرکت ارتباطات زیرساخت که در این عرصه پروژه های کلان انجام می دهند، این محصولات را با آن مشخصات فنی نیاز دارند؛ بعد از آن هم ۲ دستگاه دیگر یعنی وزارت صمت و معاونت علمی می توانند روی این حوزه سرمایه گذاری انجام دهند. اما این هماهنگی تا حالا محقق نشده است. به گفته ی ایشان، توسعه این صنعت نیازمند این است که تولیدکنندگان داخلی حداقل در بازه زمانی یک تا دو ساله از پروژه های آتی و توسعه ای اپراتورها و شرکت ارتباطات زیرساخت، آگاه باشند و مشخصات فنی تجهیزات مورد نیاز و زمان بندی خرید آنها را بدانند. این الزام می تواند به شکل گیری این صنعت کمک نماید تا بتوانیم بومی سازی را به شکل جدی تر دنبال نماییم.
نقش مرکز ملی فضای مجازی چیست؟ حال با وجود اینکه وزارت ارتباطات مدعی است که از تمامی توانمندی های کشور در بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات بهره برده است، این سوال مطرح است که در این خصوص آیا گزارشی از وزارت ارتباطات به مرکز ملی فضای مجازی داده شده و ارزیابی این مرکز از وضعیت فعلی چیست؟ در این زمینه احمدلو می گوید که هیچ گزارش خاصی دراین زمینه داده نشده است و مرکز ملی فضای مجازی نیز درخواست مستقیم برای دریافت گزارش عملکرد نداشته است. دبیر کمیسیون بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات افزود: مرکز ملی فضای مجازی متولی این است که یک سری اولویت های بومی سازی را تعیین کند. اکنون این اولویت ها در این کمیسیون به جمع بندی رسیده است. اما همانطور که گفته شد، مساله اصلی مشخصه های فنی این اولویت ها است تا مشخص شود که کدام محصولات باید بومی سازی شوند. با این وجود ما در کمیسیون، اصلی ترین تجهیزات شامل تجهیزات شبکه انتقال، روترها با ظرفیت های متوسط و بالا، سوئیچ های لایه ۲ و ۳ شبکه و سرور را بعنوان اولویت های نیازمندی درنظر گرفته ایم. خرید خارجی شرکت زیرساخت احمدلو درباره توانمندی کشور در عرصه تولید تجهیزات ارتباطی نیز می گوید: توان تولید بخش هایی از این محصولات اکنون در کشور بصورت کامل وجود دارد و بخشی هایی از آن نیز ناظر به این است که سرمایه گذاری روی این حوزه صورت گیرد. برای مثال طبق استعلاماتی که از معاونت علمی و سندیکای صنعت مخابرات ستاندن شده، در بخش تجهیزات انتقال شبکه، بصورت کامل توان تولید داخل که نیازمندی های کشور را برطرف کند، وجود دارد. اما میزان استفاده از این تجهیزات در داخل کشور موضوع اصلی است که بعضاً شاهد می باشیم که حتی با توجه به این توانمندی، در شرکت ارتباطات زیرساخت پروژه های خرید از خارج انجام می شود. وی افزود: زمزمه هایی شنیده می شود که مقرر است پروژه بزرگی برای خرید محصولات خارجی از طرف شرکت زیرساخت تعریف شود و سهم کوچکی به شرکت های داخلی بدهند. در صورتیکه آنها می توانند کل این نیاز را برطرف کنند. دبیر کمیسیون بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات در پاسخ به این پرسش که آیا این تجهیزات بومی، به تولید انبوه رسیده و می تواند پاسخگوی نیازهای شبکه باشد، اشاره کرد: بومی سازی دارای سطوح مختلفی است که شامل ساخت نمونه آزمایشگاهی، صنعتی و نیمه صنعتی و در نهایت تولید انبوه می شود. دراین زمینه وزارت صمت ناظر اصلی و متولی است که سطح ظرفیت تولید این محصولات در داخل کشور را تعیین می کند. احمدلو اظهار داشت: ما معتقدیم که نباید به همه محصولات به یک چشم نگاه کرد. محصولات بلوغ فناوری و صنعت متفاوتی دارند. برای مثال در قسمتی از تجهیزات مانند روترها و سوئیچ ها، محصولاتی که بتوانند نیازمندی های زیرساخت شبکه ملی اطلاعات را پاسخگو باشند نداریم. این محصولات در لایه سازمانی و شبکه های محلی پاسخگو هستند اما در لایه زیرساخت این محصولات را نداریم. البته مساله این است که به جهت اینکه بخواهیم این محصولات را بومی سازی کرده و به تولید انبوه برسانیم، برنامه ریزی لازم وجود ندارد. وی اشاره کرد: در حقیقت نیازمند این هستیم که وزارت ارتباطات و نهاد اصلی این حوزه یعنی رگولاتوری، این نیازمندی ها را بصورت دقیق از این حیث که هر سال به چه تعداد محصول نیاز دارند و مشخصات فنی محصولات چیست، اعلام کنند. این مساله موجب می شود که اگر توانمندی تولید محصولات در داخل کشور وجود داشته باشد، شرکتها نسبت به سرمایه گذاری اقدام می کنند. آیا تولید در حوزه ICT سامان می گیرد؟ در این میان این سوال مطرح می شود که چرا مرکز ملی مجازی درباب اعلام فهرست نیازمندی های شبکه ملی اطلاعات به وزارت ارتباطات الزامی ندارد تا این وزارتخانه خودرا ملزم بداند که فهرست نیازمندی ها را اعلام و از بومی سازی حمایت کند؟ دبیر کمیسیون بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات در این زمینه می گوید: فلسفه شکل گیری کمیسیون بومی سازی در مرکز ملی فضای مجازی ساماندهی به این حوزه بوده است. مرکز ملی فضای مجازی بصورت خاص وظیفه و ابزار قانونی در این عرصه ندارد. ابزارهای اصلی در اختیار وزارت صمت است که واردات را می تواند کنترل کند و در تقسیم وظایف هم وزارت صمت و معاونت علمی متولی بومی سازی تجهیزات هستند. وی افزود: وزارت صمت از واردات محصولاتی که در داخل کشور تولید شده باشد جلوگیری می کند و معاونت علمی هم بعنوان نهادی که ناظر بر فعالیت شرکت های دانش بنیان است و از تولید محصولات هایتک حمایت می کند، نیاز دارد که بداند شبکه به کدام محصولات نیاز دارد تا بومی سازی اتفاق بیافتد. براین اساس همانطور که گفتم این ابزار در اختیار سازمان تنظیم مقررات ارتباطات است که می تواند اپراتورها را ارزیابی کرده و از آنها بخواهد که نیازمندی هایشان را اعلام کنند.
تولید داخل در مناقصات نادیده گرفته می شود احمدلو با تاکید بر این که کمیته بومی سازی تجهیزات با هدف ساماندهی این حوزه شکل گرفته است، اظهار داشت: این کمیسیون ناظر بر خریدهایی است که دراین زمینه صورت می گیرد و پیگیری این موضوعات را از حیث توانمندی تولید داخل در دستور کار قرار داده است. بعضاً شاهد مناقصاتی بوده ایم که تولیدات داخلی در آن نادیده گرفته شده است. بدین جهت مرکز ملی فضای مجازی ورود کرده و با نامه نگاری هایی که انجام شد، جلوی آنرا گرفت. وی افزود: در حقیقت ابزار نظارتی اصلی در اختیار مرکز ملی فضای مجازی نیست که بتواند اعمال قدرت کند. اقدامات این مرکز بیشتر از جنس پیگیری و آگاه کردن نهادهای متولی و نیز درخواست دادن نسبت به این موضوعات است. برای مثال تجهیزات انتقال نوری (DWDM و POTN ) که بالغ ترین تجهیزات فناورانه مخابراتی محسوب می شوند و زیرساخت ارتباطی شبکه را شکل می دهند، در داخل کشور کاملاً بومی سازی شده است اما با این وجود زمزمه های خرید از خارج این تجهیزات مطرح است. بدین جهت مرکز ملی فضای مجازی استعلامات لازم را از معاونت علمی و سندیکای مخابرات انجام داده که آیا این محصول پاسخگوی توانمندی داخلی است یا خیر. احمدلو اضافه کرد: در این زمینه با شرکت های تولیدی نیز تعاملاتی صورت گرفته و جمع بندی ما این است که این محصولات در مقطع فعلی می توانند نیاز کشور را بصورت کامل برطرف کنند. گزارش این جمع بندی از سمت مرکز ملی فضای مجازی در اختیار نهادهای نظارتی و بخش های مختلف قرار گرفته تا از انجام خرید خارجی در این عرصه جلوگیری شود. دبیر کمیسیون بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات با تاکید بر این که باید نگاه پشتیبانی از تولید در بین مسئولان وجود داشته باشد، اظهار داشت: اگر در وزارت ارتباطات و شرکت ارتباطات زیرساخت پشتیبانی از تولید داخل بصورت جدی دنبال شود و نگاه به داخلی ها باشد، اپراتورها هم ملزم خواهند شد که بصورت فعالانه در بومی سازی نقش آفرینی کنند. اما اکنون شاهد می باشیم که می گویند اگر تولید کردید و اگر تیراژ آن صنعتی بود، ما از شما محصول را خواهیم خرید. وی اشاره کرد: انتظار این است که این جریان در بدنه شرکت ارتباطات زیرساخت که اصلی ترین پروژه های زیرساختی را توسعه می دهد شکل گیرد و بحث بومی سازی و استفاده از محصولات بومی در آنجا جدی گرفته شود. این که فقط بخش های کوچکی از پروژه های کوچک را در اختیار داخلی ها قرار دهیم و بخش زیادی از پروژه ها را در اختیار کشورهای خارجی قرار دهیم مسیر درستی نیست. بگفته احمدلو، در زیرساخت کشور بخش زیادی از تجهیزات شبکه، توسط شرکت های چینی تامین می شود کمااینکه شرکت های داخلی در خیلی از بخش ها توانمندی دارند که این نیازها را برطرف کنند. برای مثال ما در تجهیزات انتقال شبکه به بلوغ کاملی رسیده ایم و می توان به این سمت برویم که این تجهیزات را با اتکا به توانمندی داخلی تامین نماییم. حتی پس از بلوغ تجهیزات انتقال نوری، شرکتها به بومی کردن روترهای با ظرفیت بالا ورود کرده اند. بخش زیادی از حرکت این شرکتها با اتکا به خودشان صورت می گیرد. این نشان میدهد که با یک برنامه ریزی می توان این حوزه را ساماندهی و تشویق به تولید کرد. وزارت ارتباطات مسئولیت بومی سازی را نپذیرفت با این تفاسیر این سوال مطرح می شود که صحت سنجی میزان درصد اعلام شده از طرف شرکت ارتباطات زیرساخت و وزارت ارتباطات درباب استفاده از تجهیزات بومی در شبکه ملی اطلاعات چگونه باید صورت گیرد و چه نهادی متولی آن است؟ در این زمینه احمدلو اینطور توضیح داد: واقعیت این است که انتشار چنین داده هایی نیازمند این است که چارچوب این فضا تعیین شود. شرکت ارتباطات زیرساخت باید چارچوب تجهیزات مورد استفاده را تعیین کند. چون نمی گردد تخمین زد که این درست است یا خیر. تا پیش از این که کل ابعاد شبکه و تجهیزات مورد نیاز آن معلوم نیست. درحال حاضر نمی توان ادعای استفاده ۱۵ درصدی از تجهیزات بومی در شبکه اکتیو را صحت سنجی کرد. فارغ از این درصدها، آنچه که مهمست این است که برنامه ریزی برای ساماندهی تولید داخلی در جهت نیازمندی های خودمان، شکل نگرفته است. کم کاری ۳ جانبه بین دستگاهها سبب شده که تولید در این بخش آنطور که باید شکل نگیرد. وزارت ارتباطات مسئولیت بومی سازی در این عرصه را قبول ندارد و می گوید که تکلیفی در این بخش ندارد دبیر کمیسیون بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات با اشاره به این که سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات در سال ۹۵، بحث برنامه ریزی نظام مند برای بومی سازی تجهیزات را مطرح کرده که در آن سند بخش عمده ای از این تکلیف، بر عهده وزارت ارتباطات است. دراین زمینه تا حالا گزارشی اعلام نشده است. از طرف دیگر در سند طرح کلان سال ۹۹ بصورت جزئی تر به تقسیم وظیفه در حوزه بومی سازی تاکید شده و بومی سازی تجهیزات به وزارت صمت و معاونت علمی سپرده شده است؛ البته با اولویت هایی که مرکز ملی فضای مجازی تعیین می کند. وی اظهار داشت: در تحقق این اهداف گلوگاه اصلی وزارت ارتباطات بعنوان طرف تقاضا است. همانطور که گفته شد تا زمانی که نیازمندی های طرف تقاضا، مشخصات فنی و بازه زمانی خرید آن مشخص نباشد ما با این چالش مواجه خواهیم بود که اولویت ها چقدر منجر به مصرف تجهیزات در این بخش خواهد شد و به سبب این ابهامات سرمایه گذاری برای تولید صورت نمی گیرد. به اذعان احمدلو، این کم کاری ۳ جانبه بین دستگاهها سبب شده که تولید در این بخش آنطور که باید شکل نگیرد. بااینکه مرکز ملی فضای مجازی پیگیر موضوع است اما ابزار اعمال قدرت را ندارد. در این بین وزارت ارتباطات مسئولیت بومی سازی در این عرصه را قبول ندارد و می گوید که تکلیفی در این بخش ندارد. دو دستگاه دیگر نیز می گویند تا زمانی که مشخصات فنی محصولات و زمان بندی خرید و ابعاد پروژه اعلام نشود، نمی توانند کاری انجام دهند؛ این یک نقطه محل اختلاف است و مرکز ملی فضای مجازی پیگیر است که این اختلاف نظر تا حد ممکن برطرف شود.
مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب